زیره سبز با نام علمی (Cuminum Cyminum) از خانواده چتریان است و به عنوان طعم‌دهنده و ادویه در آشپزی شبه قاره هند، برخی کشورهای آسیایی، آفریقا و کشورهای آمریکای لاتین کاربرد گسترده‌ای دارد. زیره یکی از اولین گیاهان کاشته شده در اروپا، آسیا و افریقا است. بیشترین زیره ایران در کرمان عمل می‌آید و شهر بافت استان کرمان مرغوب‌ترین زیره در ایران را دارد.
زیره سبز علاوه بر طعم و عطر خاص خود خواص بیشماری نیز برای سلامتی دارد. زیره سبز منبع غنی انرژی، ویتامین‌های آ، ث، ای و ب 6، و مواد معدنی مانند آهن، منگنز، مس، کلسیم، منیزیم، فسفر و پتاسیم است. همچنین سرشار از پروتئین و اسیدهای آمینه، کربوهیدرات و فیبر است.
زیره دانه‌ای معطر و ضد نفخ است که گیاهی شبیه بوته هویج دارد. برگ‌های این گیاه 20 الی 30 سانتی‌متر و ارتفاع آن تقریبا 50 سانتی‌متر است. میوه این گیاه نیز هلالی شکل و دارای خطوط برجسته به اندازه 2 میلی‌متر است. دو نوع زیره در دنیا وجود دارد به نام زیره سبز و زیره سیاه.
زیره سبز از اجزای اصلی پودر کاری به شمار می‌رود و برای تقویت طعم غذاها مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین در داروهای سنتی از سال‌ها قبل استفاده می‌شده است.
از خواص بیشمار زیره سبز برای سلامتی میتوان به بهبود گوارش و هضم غذا، کاهش وزن، تقویت سیستم ایمنی بدن، درمان بیخوابی و اختلالات تنفسی، پیشگیری و بهبود دیابت، رفع کمخونی و کمبود آهن اشاره کرد.
طبع زیره سبز
زیره سبز دارای طبع گرم و خشک و سرشار از آهن، کلیسیم، منیزیم، فیبر، آنتی‌اکسیدان‌ها و ویتامین A است.
تفاوت زیره سبز و سیاه
دانه زیره سبز در حقیقت همان میوه گیاه است که ارتفاع آن 2 میلی‌متر و به شکل هلالی و دارای 5 خط برجسته است. زیره سبز با نام علمی cuminum cyminum L و زیره سیاه که به زیره ایرانی معروف است و با نام علمی Carum carvil شناخته می‌شوند. این دو نوع زیره بسیار به یکدیگر شبیه هستند اما تفاوت‌هایی نیز دارند. زیره سبز به رنگ سبز روشن است و دانه‌های آن حجیم و دارای عطر کمتری نسبت به زیره سیاه هستند.
کاربرد زیره در طب سنتی
- جویدن زیره خام از سوء هاضمه جلوگیری می‌کند.
- از دمنوش زیره برای درمان نفخ معده استفاده می‌شود.
- برای درمان سوزش سر دل، بعد از غذا دانه زیره بخورید.
- دمنوش زیره برای درمان برونشیت، سرفه، سرماخوردگی و آسم مفید است.
- مصرف روغن زیره برای درمان دندان درد، بوی بد دهان و مشکلات لثه موثر است.
- مصرف صبحگاهی دمنوش زیره به همراه دانه‌های چنار باعث درمان نفخ و کاهش وزن می‌شود.
در ادامه این مقاله از مهرگیاه چند مورد از خواص شگفت‌انگیز زیره سبز را معرفی خواهیم کرد.
کاهش وزن: زیره سبز نه تنها باعث افزایش متابولیسم و سوخت و ساز بدن می‌شود بلکه موجب کاهش اشتها نیز می‌شود. در مطالعه‌ای که توسط دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی بر روی گروهی از زنان که همگی سبک زندگی سالمی داشتند انجام شد مشخص شد زنانی که زیره سبز را در رژیم غذایی خود گنجانده بودند توانستند چربی بدن خود را تا 14.64% کاهش‌دهند در حالیکه زنانی که صرفا سبک زندگی سالم را در پیش گرفته بودند تنها 4.91% کاهش چربی داشتند.
همچنین در مطالعه دیگری که در مورد تاثیر مکمل تهیه شده از زیره سبز روی 78 مرد و زن بزرگسال انجام شد کسانی که این مکمل را دریافت کردند در طول هشت هفته یک کیلوگرم بیشتر از کسانی که مکمل را دریافت نکرده بودند کاهش وزن داشتند.
دمنوش تناسب مهرگیاه با ترکیب زیره و چای سبز و سنا می‌تواند درکنار ورزش و رژیم غذایی سالم به افزایش سوخت و ساز و کاهش چربی به شما کمک کند.
بهبود فرآیند هضم و گوارش: زیره سبز برای هضم و گوارش و تسکین ناراحتی‌های دستگاه گوارش فوق‌العاده مفید است. عطر قوی زیره که به دلیل وجود ترکیبی به نام کومینالدئید است با تحریک غدد بزاقی موجب تسهیل در هضم اولیه غذا می‌شود. سپس تیمول، ترکیب دیگر موجود در زیره باعث تحریک غددی می‌شود که مسئول تولید اسیدها و آنزیم‌های ضروری برای تکمیل فرآیند هضم در معده و روده هستند. زیره سبز به دلیل دارا بودن منیزیم و سدیم روند هضم را تسریع می‌کند و هنگامی که بصورت دمنوش و همراه با آب گرم مصرف شود ناراحتی‌ها و دردهای معده را تسکین می‌بخشد. زیره همچنین اثر بادشکن و ضدنفخ دارد.
بهبود بی خوابی: درمان بی خوابی یکی از ویژگی های خاص زیره سبز است. زیره سبز در عین حال که محرک است اما تاثیرات آرامش‌بخش نیز دارد. مطالعات نشان می‌دهد مصرف میزان مناسب ویتامین (بویژه ب کمپلکس) و هضم و گوارش کامل غذا می‌تواند به خوابی آرام منجر شود. برخی عناصر موجود در زیره سبز ماهیتی خواب‌آور دارند و به کاهش استرس و اضطراب کمک می‌کنند. و با توجه به این که بسیاری از بی‌خوابی‌ها ناشی از استرس و اضطراب است زیره سبز با کاهش استرس و همینطور کمک به هضم غذا به داشتن خوابی آرام کمک می‌کند.
تسکین اختلالات تنفسی، آسم و برونشیت: وجود کافئین و اسانس‌های قوی باعث می‌شود زیره ترکیبی ضد احتقان برای افرادی باشد که از اختلالات تنفسی مثل آسم و برونشیت رنج می‌برند. دراین فرایند زیره به عنوان خلط‌آور عمل کرده و با پاکسازی مجاری تنفسی فرآیند تنفس را تسهیل می‌کند.
رفع کمخونی و کمبود آهن: زیره سبز منع غنی آهن است؛ در هر 100 گرم زیره سبز بیش از 66 میلی گرم آهن وجود دارد که بیش از 5 برابر نیاز روزانه برای یک فرد بزرگسال است. آهن جزء اصلی تشکیل‌دهنده هموگلوبین در گلبول‌های قرمز خون است. هموگلوبین وظیفه انتقال اکسیژن را به سلول‌های بدن بر عهده دارد و کمبود آن باعث کمخونی می‌شود. بنابراین افرادی که مبتلا به آنمی یا کم خونی هستند با گنجاندن زیره سبز در رژیم غذایی روزانه خود می‌توانند با علایم ناشی از کمخونی مثل خستگی و بیحالی، اضطراب و مشکلات گوارشی مقابله کنند.
تقویت سیستم ایمنی بدن: زیره سبز منبع غنی آهن، ویتامین ث، و ویتامین آ است که باعث تقویت سیستم ایمنی بدن می‌شود. ویتامین ث یکی از قویترین آنتی اکسیدان‌هایی است که دربدن ما وجود دارد و عملکرد و فعالیت گلبول‌های سفید خون را بهبود می‌بخشد. ویتامین ث بعنوان یک آنتی اکسیدان با تاثیرات زیان‌بار رادیکال‌های آزاد مبارزه می‌کند. رادیکال‌های آزاد فرآورده‌های جانبی خطرناک متابولیسم سلولی است که دائما در بدن تولید می‌شوند و می‌بایست از بین بروند. آنتی‌اکسیدان‌ها با خنثی کردن رادیکال‌های آزاد موجود در بدن از بروز بیماری‌های مختلف از جمله بیماری‌های قلبیعروقی و سرطان پیشگیری می‌کنند.
خواص زیره سبز برای قاعدگی
دانه‌های زیره برای زنان بسیار مفید بوده و این دانه‌های مقوی سیکل ماهیانه را تنظیم می‌کند. زیره درد شکم و سایر علائم سیکل ماهیانه را تسکین داده و به زنان کمک می‌کند تا این دوره را بهتر طی کنند.
پیشگیری و مبارزه با دیابت: گرچه تحقیقات در این زمینه همچنان در حال انجام است اما مطالعات اولیه نشان می‌دهد زیره سبز می‌تواند با کاهش احتمال هیپوگلیسمی (پایین آمدن قند خون) تاثیر زیادی در پیشگیری از دیابت داشته باشد. هرچند نتایج این تحقیقات بطور قطعی و رسمی اعلام نشده اما قدر مسلم آن است که زیره سبز ابزار بسیار قدرتمندی در مبارزه با دیابت است.